Hazır oyuncaklar yerine çocukların yaratıcı güçlerini kullanarak kendi oyuncaklarını üretmelerini amaçlayan Toyi, çocukların ve ebeveynlerin oyuncağa bakışını tamamen değiştiriyor. Toyi’nin kurucu ortağı ve tasarımcısı Elif Atmaca, “Özellikle dezavantajlı çocukların olduğu bölgelerde çocuklara istedikleri oyuncağı ulaştıramıyoruz, o zaman çocukların etraflarındaki her şeyi oyuncağa çevirmelerini sağlayacak bir şey yapalım” diyerek Toyi yolculuğuna çıktığını söylüyor. Toyi’nin iletişim ve savunuculuk direktörü Gizem Kendik Önduygu ise kendince çocuk oyun hakkını destekleme yollarını geliştirmek isteyen herkesi Oyun Savunucuları’na katılmaya davet ediyor. İkili ile Toyi’yi konuştuk.
Toyi gibi güzel bir fikri hayata geçiren kişileri öncelikle tanımak isteriz.
Elif Atmaca: Merhaba, ben Elif, Toyi’nin kurucu ortağı aynı zamanda tasarımcısıyım. Lisede tanıştığım ‘endüstriyel tasarıma’ aşık olup, ben de tasarımcı olmalıyım heyecanı ile başladığım Gazi Üniversitesi Endüstri Ürünleri Tasarımı bölümünden 2014’te mezun oldum. Stajlar, atölyeler ve katıldığım projeler sayesinde otobüsten beyaz eşyaya kadar pek çok farklı ürünün tasarım ve üretim süreçlerinde görev aldım. Üniversitede gönüllüsü olduğum TEGV’de 2 sene boyunca çocuklarla sanat atölyeleri yürüttüm ve buradaki deneyimlerim sonucunda çocukların hayal güçlerinin ve oyun süreçlerindeki yaratıcılıklarının beni ne kadar etkilediğini fark edip bu alanda çalışmaya karar verdim ve ‘Toyi’ adında bir oyuncak sistemi tasarladım.
Gizem Kendik Önduygu: Merhabalar, ben de Gizem, Toyi’de İletişim ve Savunuculuk Direktörlüğü yapıyorum. Bu aslında Türkiye’deki şirketler için yeni bir iş tanımı. “Savunuculuk da ne?” diyenler olabilir. İsterseniz önce savunuculuk derken neyden bahsediyoruz oradan başlayayım. Savunuculuk genel olarak dert edindiğimiz meseleleri insanların, kurumların, hükümetlerin gündemine aldırma ve çözüm geliştirme çabası. Biz de Toyi’de yaratıcı oyun kitlerini tasarlayıp, üretip, satarken bir yandan da çocuk oyun hakkını desteklemek için çeşitli mekanizmalar geliştirmeye çalışıyoruz. Bu bazen kriz ve afet durumlarındaki çocukların oyun imkanlarının iyileştirilmesi olabiliyor, pandemi gibi durumlarda ebeveynlerle bir araya gelip Evde Oyun Rehberi hazırlamak da olabiliyor, Oyun Savunucularıyla bir araya gelip oyuncak sektöründeki cinsiyetçi kalıpların kaldırılmasına yönelik taleplerimizi dillendirmek de. Kabaca içinde bulunduğumuz sektördeki güncel meseleler neyse bu meselelere çözüm üretmeye çalışıyoruz.
Etraftaki her şeyden oyuncak
Sizi Toyi yoluna çıkaran fikir neydi?
Elif: Babamın mesleği nedeniyle çocukluğum Türkiye’nin farklı bölgelerinde geçti. Çadırkentten taşra kasabalara oradan şehir merkezlerine kadar farklı çocukların hayatlarını gözlemleme şansım oldu. Üniversitedeyken oyuncak tasarımı üzerine yoğunlaştım. “Özellikle dezavantajlı çocukların olduğu bölgelerde çocuklara istedikleri oyuncağı ulaştıramıyoruz, o zaman çocukların etraflarındaki her şeyi oyuncağa çevirmelerini sağlayacak bir şey yapalım” diyerek Toyi fikri ortaya çıktı. 2018 yılında ortağım Ögeday Uçurum’la birlikte Toyi’yi hayata geçirdik. Daha sonra Toyi’yi; şehir yaşamı, okul başarısı baskısı, ebeveyn yönlendirmeleri ve oyuncak sektörünün kısıtları yüzünden yaratıcılıklarını kullanamayan tüm çocukların bu yaklaşımdan ve üründen faydalanabileceğini fark ederek geliştirdik. Toyi ile bugün cinsiyet, dil, coğrafi konum ve sosyoekonomik düzey fark etmeksizin her çocuğun oyuncağı olmayı hedefliyoruz.
Çocuklar kendi oyun sürecini özgürce deneyimliyor
Toyi kitleri içindeki malzemeleri kim neye göre seçiyor?
Elif: Toyi parçalarını, çocukların halihazırdaki oyun davranışlarını inceleyerek etraflarındaki nesnelerle ne gibi oyuncaklar yapabileceklerini düşünerek geliştirdim. Toyi genel anlamda bir bağlantı sistemi olduğu için önceden işlevleri tanımlanmış parçalar yerine çocuklara bir oyun deneyimi sağlayacak ve karakterler, yapı oyuncakları, mekanizmalar gibi farklı tasarımlar yapmalarına imkan verecek parçalar eklemeyi tercih ettim. Çocuklar bu sayede kendi hayal güçlerini kullanarak Toyi kitleriyle eşsiz oyuncaklar ve hikayeler tasarlayabiliyorlar. Bu tasarım yöntemi aynı zamanda kapsayıcılık açısından da önemli. Cinsiyetsiz, dilsiz ve yönergeler içermeyen Toyi kitleri, çocukların kendi oyun sürecini özgün bir şekilde deneyimleyebilmesine imkan veriyor.
Başlangıç, Standart ve Etkinlik kitleri olmak üzere 3 seçenek bulunuyor. Bu kitlerin detaylarından bahseder misiniz?
Elif: Tüm kitlerimizde parçalar birbiriyle ve çocukların kendi etraflarında buldukları diğer nesnelerle birleşecek şekilde bir sistem oluşturuyor. İsimleri farklı olsa da tüm kitlerimizde aynı parçalar var sadece parçaların adetleri farklı. İçerisinde 32 parça bulunan Başlangıç setiyle çocuklar etraflarındaki nesneleri istedikleri oyuncaklara dönüştürebiliyor. Setlerin içindeki parça sayısı arttıkça aynı anda oynayabilen çocukların sayısı artıyor. Standart setiyle aynı anda iki çocuk, belki abla kardeş belki iki arkadaş oynayabiliyorken etkinlik setiyle aynı anda 20 çocuk birden oynayabiliyor.
“Fazla oyuncak doyumsuz bir oyun deneyimine neden olabiliyor”
Toyi, aynı zamanda sürdürülebilir bir oyun dünyası da diyebilir miyiz? Toyi ile asıl amaçladıklarınız neler?
Elif: Evet, günümüzde çocukların oyun dünyası yetişkinlerin tüketim alışkanlıklarından oldukça etkileniyor. Çocukları fazla sayıda oyuncağa boğmak onlarda dikkat dağınıklığı ve doyumsuz bir oyun deneyimine neden olabiliyor. Öte yandan oyuncak sektörü çocukları tüketici olarak konumlandırdığı için sürekli yeni ve hazır oyuncaklar sunarak onları tüketime yönlendiriyor ve oyun deneyimlerini kötü etkiliyor. Toyi ile, çocukların hazır oyuncakları tüketmelerini değil kendi yaratıcı güçlerini kullanarak kendi oyuncaklarını üretmelerini istiyoruz. Bu sayede çocuklar etraflarındaki nesneleri tekrar düşünüyor, tekrar tanımlıyor ve farklı bir amaç için kullanabiliyor; böylece sınırsız sayıda yeni oyuncak üretebiliyor. Toyi sayesinde çocukların erken yaşta tüketime bakışlarını değiştirerek ilerleyen yaşlarda ileri dönüşüm becerisi kazanmış yetişkinler olmalarına yardım etmek istiyoruz.
Toyi kitleri aynı zamanda son dönemin popüler STEM metoduna da uygun olarak seçiliyor. Malzemelerin STEM tekniğiyle bağlantısını biraz açar mısınız?
Elif: STEM yani açılımıyla Fen, Teknoloji, Mühendislik, Matematik; teorik bilginin uygulamaya, ürüne ve yenilikçi buluşlara dönüştürülmesini amaçlayan bir öğrenme yaklaşımı. Son yıllarda eğitim ve oyuncak dünyasında da hızla yükselen bir trend. Biz de Toyi ile çocukların tüketmeden üretme ve kendi oyuncaklarını, buluşlarını, mekanizmalarını yaratmalarını amaçlıyoruz. Ve bunu yaparken de dikkat ettiğimiz noktalardan biri çocuklara adım adım ne yapmaları gerektiğini söylemeden kendi hayal güçlerini kullanarak eşsiz oyuncaklarını oluşturmalarına imkan vermek. Bizce anca böyle olunca çocuklar daha geniş düşünebiliyor ve yönergelere bağlı kalmadan eşsiz oyuncaklar ortaya çıkarabiliyor. Çocuklar Toyi ile etraflarında buldukları nesneleri de oyun sürecine dahil ederek meyve suyu kutularından hareket eden bir tren veya karton kutudan uzaylı bir robot yapabiliyorlar. Ayrıca Toyi parçalarını kullanarak gündelik hayatta ihtiyaç duyabilecekleri telefon tutacağı, diş macunu sıkacağı gibi kendi icatlarını da gerçekleştirebiliyorlar.
Toyi’den karantinaya özel ‘Evde Oyun Rehberi’
Pandemi dönemi çocukların evde bol bol vakit geçirdiği bir dönemdi. Gerçi hala öyle sayılırlar. Bu döneme özgü projeler ürettiniz mi?
Gizem: Tekrar karantina koşullarına dönmemizle biz de oyun dünyamızı bu yeni döneme göre şekillendirmeye çalışıyoruz. Bizce tam da şimdi ailelerin çocuklarıyla evde oyun oynamasına her zamankinden daha çok ihtiyacımız var. Çocuklar evde hareketsiz kalıyor, stresle mücadele ediyor, ekran başında normalden daha fazla zaman geçiriyor. Ebeveynler de bir yandan evden çalışıyor, günlük ev işlerini devam ettiriyor ve çocuklarının evde uzaktan eğitimini koordine ediyor. Biz de ebeveynlerin bu belirsiz zamanda kendilerini yalnız hissetmemeleri ve çocuklarına evde oyun imkanlarını arttırmaları için Türkiye’deki oyuna değer veren ebeveynler ve öğretmenlerle bir araya gelerek Evde Oyun Rehberi’ni hazırlamaya kadar verdik. 100’den fazla ebeveyn ve öğretmenin çocuklarıyla oynadıkları favori oyunları derleyerek bir rehberde topladık ve bunu bir sosyal medya kampanyasına dönüştürdük. Tekrar evlere kapandığımız bu dönemde ebeveynlerin evde çocuklarının oyun imkanlarını artırmalarına bir nebze olsun yardımcı olmayı amaçlıyoruz.
Oyun Savunucusu olun, çocuk oyun hakkını destekleyin
Eğitimciler, ebeveynler, sivil toplum kuruluşları ve Toyi Oyun Savunucularından oluşan bir Toyi Komünitesi oluşturmuşsunuz. Bu kişiler Toyi için neler yapabiliyor?
Gizem: Bizce herkesin çocuk oyun hakkını desteklemek için yapabileceği bir şeyler var. Kim kişisel yaşantısında oyun savunuculuğu için kendine özgü yollar buluyorsa: okulunda oyun dostu uygulamalar geliştiren bir öğretmen, yeğeniyle oyun oynamaya vakit yaratan bir hala, oyuncak endüstrisinde cinsiyet kalıplarından arındırılmasını talep eden bir ebeveyn… Biz onlara Toyi Oyun Savunucuları diyoruz. Oyun Savunucularıyla birlikte oyun alanındaki güncel sorunlara yenilikçi çözümler bulmak içinse bir topluluk programı başlattık. Bu program altında Oyun Günleri adını verdiğimiz etkinliklerde Oyun Savunucularıyla bir araya geliyor, meseleleri tartışıyor ve çözüm önerileri geliştiriyoruz. Ayrıca çocuk oyun hakkının yaygınlaştırılması için Dünya Oyun Günü gibi belirli günlerde sosyal kampanyalarla çocuk oyun hakkı mesajının yaygınlaşması için çalışmalar yürütüyoruz. Kendince çocuk oyun hakkını destekleme yollarını geliştirmek isteyen herkesi de Oyun Savunucuları’na katılmaya davet ediyoruz.
Şimdi ‘Bir Al Bir Bağışla’ isimli yeni bir kampanyaya başladınız. Detaylarını paylaşır mısınız?
Gizem: Covid her hedef grubundan insanı özellikle de çocukları derinden etkiledi. Biz de böylesine bir kriz durumunda çocuk oyun hakkını desteklemek için bir bağış kampanyası başlatmaya karar verdik. 1 Ocak 2021’e kadar devam edecek Bir Al Bir Bağışla Kampanyasıyla istiyoruz ki bu yeni yılda oyunun gücüyle birbirimize bağlanalım, hep birlikte iyileşelim. Hiçbir çocuğu geride bırakmayalım. Bu nedenle yılbaşına kadar www.toyi.io adresinden satın alınan her Toyi için biz de bir tanesini ihtiyaç sahibi çocuklara armağan ediyoruz. Buradan da kendi çocukları kadar kriz durumundaki diğer çocukların oyun hakkını destekleyen tüm ebeveyn, öğretmen ve oyun savunucularına destekleri için teşekkür ediyoruz. Dünyayı çocukların oyun alanına çevirinceye kadar <3