İstanbul’un tarihi dokusunu koruyan semtlerinden Kadırga’da, Türkiye’nin ilk fotoğraf müzesi İstanbul Fotoğraf Müzesi bulunuyor. Semti kokladık, fotoğraflarla “İz Bırakanlar”ın izini sürdük…
Deniz manzarasına doğru Beyazıt’tan yokuş aşağı doğru indiğinizde kendinizi Kadırga’da bulursunuz. Kendine has bir havası olan bu semtte, henüz birinci yılını yeni kutlayan bir müze var: İstanbul Fotoğraf Müzesi. Türkiye’nin ilk fotoğraf müzesi olma özelliğini taşıyan bu müze, tıpkı semtin dokusuna uygun bembeyaz bir konakta bulunuyor. Üst kata çıkıp her bir metrekarenin fotoğrafla bezeli olduğunu gördüğünüzde tarihe ve şimdiye tanıklık etmenin heyecanı sarıyor her yanınızı…
Dört küçük, bir büyük olmak üzere beş galerisi bulunan müzeye girer girmez önce duvarlardaki kronolojik fotoğraf tarihçesinin yerleştirildiği ‘Tarih Şeridi’ dikkatinizi çekiyor. Adım adım bu tarihçeyi okurken ilk sol aralığa gözünüz kayıyor.
İşte bu ilk sol kapıda, müzenin sürekli sergilerinden biri olan “’Klasikler Cumhuriyet Dönemi Fotoğraf Ustaları – İz Bırakanlar” bulunuyor. Bu küçük diye nitelendirilen odada hikayelerini anlatmak üzere fotoğraflar sizi bekliyor. Işıklandırma ve yerleştirmesiyle başarılı bir sergi olan “İz Bırakanlar”, Cumhuriyet dönemi fotoğraf ustalarının eserlerini ağırlıyor.
Kimi artık aramızda bulunmayan 50 fotoğraf sanatçısının birer eseriyle temsil edildiği bu sergide; fotoğrafın zamana nasıl karşı koyduğuna birebir şahit oluyoruz. Her dönem etkisini sürdüren bu fotoğraflar, üzerinden en az iki kuşak geçmesine rağmen değerini hala koruyor. Türkiye’nin en önemli fotoğraf sanatçılarının bakış açıları, yarattıkları biçimler sayesinde fotoğraf tarihimiz kusursuza yakın bir şekilde yazılıyor.
Çetin Nuhoğlu’nun sponsorluğunda açılan sergide yer alan sanatçılar arasında; Cemal Turgay, Nuri Bilge Ceylan, Gültekin Çizgen, Kemal Baysal, Ozan Sağdıç, Selahattin Giz, Coşkun Aral ve Sıtkı Rıfat gibi isimler bulunuyor.
Coşkun Aral deyince aklımıza birçok şey geliyor ama önce fotoğraf ve belgeselleri geliyor. 1974 yılında basın fotoğrafçılığına başlayan Aral’ın1 Mayıs olaylarında çektiği fotoğraflar Sipa Press aracılığı ile tüm dünyaya yayıldı. Kısa sürede fotoğraf alanında kendini kanıtlayan sanatçı, 1980’den itibaren Times, Newsweek, Paris-Match, Stern, Epoca gibi dergiler adına Polonya’daki ünlü Gdansk olaylarında Lübnan, İrlanda, Çad ve Uzak Doğu’daki savaşlarını fotoğrafladı. Yurtdışında birçok sergide yer alan Coşkun Aral’ın fotoğrafları altı ay süreyle dünyanın en önemli dergilerinde sürekli kapak oldu.
Cemal Turgay’ın oğlu Cem Turgay’a da bulaştırdığı fotoğrafçılık öyküsünden, bir kare yer alıyor sergide. 1950’den bu yana açtığı stüdyoyla profesyonel olarak fotoğraf çeken Cemal Turgay, endüstriyel fotoğrafçılık ve tanıtım fotoğrafçılığı yapmaya devam ediyor. Turgay’ın İzmit fotoğraflarından oluşan “İzmit’i Aramak” isimli bir kitabı da bulunuyor.
Fotoğraf Dostları Derneği İstanbul Fotoğraf Müzesi kuruluş insiyatifini başlatan Gültekin Çizgen, Fotoğraf Dostları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı ve aynı zamanda müzenin küratörlüğünü üstleniyor. 51 yıllık profesyonel sanat sürecinde audiovisual fotoğraf, illüstrasyon ve sanatsal cam üretti. Fotoğrafları, başta Almanya, Fransa, İsviçre olmak üzere 13 ülkede solo olarak sergilendi. Serginin en çarpıcı işlerinden birine imza atan Çizgen, güreşçileri belden aşağıları görünecek şekilde fotoğraflamış.
Serginin en popüler isimlerinden biri Nuri Bilge Ceylan. Sinemadaki etkileyici üslubunun fotoğraftan geldiğini biliyoruz. Elektrik Mühendisliği bölümünde okurken, fotoğraf merakını üniversitede girdiği fotoğraf kulübüyle gidermeye başladı. Seçmeli olarak aldığı sinema dersleri sayesinde de sinema sevdası pekişti. 1985 yılında ne yapmak istediğine karar verdi, sonra da “Koza” filmi 1995 Mayıs’ında Cannes Film Festivali’nde gösterildi. Cannes’da gösterilen ilk Türk kısa filmi olarak tarihe geçti. Sonrası malum, Taşra Üçlemesi’nin sonuncusu olan “Uzak”, 23’ü uluslararası olmak üzere toplam 47 ödül aldı. 2003 yılı sonlarında “İklimler” filminin mekan aramaları sırasında, fotoğraf sanatına geri döndü. Sinemanın yanı sıra onu da yürütmeye başladı ve ilk albümü yayınlandı.
Resim öğretmenliği okuyan Sıtkı Fırat, fotoğrafla da üniversitede tanıştı. İlk fotoğraf derslerini Şinasi Barutçu’dan alan Fırat, renkli fotoğraf baskı hizmetlerinin Türkiye’deki öncüsü olarak da biliniyor. Fotoğrafları dergilerde, takvimlerde, Turizm Bakanlığı afişlerinde kullanıldı. Doğa fotoğraflarına ağırlık veren sanatçının birçok fotoğraf kitabı bulunuyor. Sergide yer alan eserinde de yaz akşamından bir anı görüyoruz.
2005 yılında aramızdan ayrılan Kemal Baysal, Tasvir’i Efkar gazetesinde fotomuhabirlik yaptı. Almanya’da ve Amerika’da Kodak Fabrikası’nda fotoğraf eğitimi aldı. 1946’da “Günahsızlar” isimli Türk filminde kameramanlık yaptı. Sergideki en dikkat çeken işlerden biri de ona ait.
Pazartesi hariç hafta içi her gün 10:00-18:00
Kadırga Limanı Cad. No: 60 Şehsuvar Bey Mah.
Kadırga / İstanbul
T: 0212 458 88 42
Bu yazı Telgraf Sanat Aralık 2012 sayısında yayınlanmıştır.