İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Projesi kapsamında yenilenmek üzere kapıları kapalı olan Atatürk Kültür Merkezi’ni hiç böyle görmediniz; bir daha da böyle göremeyeceksiniz.
Çok da uzak bir geçmişe değil, 10 ay öncesine gitmek yeterli. 40 yıllık ömrüne sayısız temsil sığdıran Atatürk Kültür Merkezi (AKM) Büyük Salon’da, 31 Mayıs 2008 akşamı 16. İstanbul Uluslararası Tiyatro Festivali kapsamında Danimarkalı topluluk Hotel Proformac tarafından “Operation: Orfeo” adlı oyun sahneleniyor. Oyun sona erdiğinde perde belirsiz bir tarihe kadar kapanıyor. Mimar Hayati Tabanlıoğlu 1969 yılında o zaman dünyanın dördüncü, Avrupa’nın ikinci büyük sanat merkezi olan AKM’yi tamamladığında modern bir mimarlık eserine imza atmıştı.
Sessiz sakin yaşamını sürdürüyor
O günden bu yana biri büyük yangın ve biri de yenilenme nedeniyle iki kere kapanan merkez şimdilerde, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Projesi kapsamında tekrar ve çok daha kapsamlı bir şekilde yenileniyor. Şimdiki yenileme projesinin mimarlığını üstlenen Murat Tabanlıoğlu ise aynı Tabanlıoğlu’nun oğlu. Kendine has bir ruhu olan AKM, İstanbul’un göbeğinde son 10 aydır sadece önünde buluşulan bir yapı olarak sessiz sakin, içine kapanık yaşamını sürdürüyor.
Binada hizmet veren sanat kurumları da geçici süreliğine Üsküdar’daki tarihi Tekel deposuna taşındı. İstanbul Devlet Opera ve Balesi ise Kadıköy Süreyya Operası’nda ufak çaplı temsillerle idare ediyor. Ama geniş kadrolu gösterilerin tek mekânı olan AKM’de, ülkede yalnızca Büyük Salon’un kaldırabileceği oyunlar da sergileniyordu.
Mehmet Gürkan: “Kentin en önemli simgelerinden biri”
AKM’nin bugünkü durumunu Newsweek Türkiye’ye değerlendiren İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Genel Sekreter Yardımcısı Mehmet Gürkan, yapının, ihtiyaca maksimum seviyede cevap vermesinin hedeflendiğini söylüyor. “Konfor koşullarının (ısı yalıtımı, iklimlendirme, kolay dolaşım, aydınlatma, yeme içme mekânları gibi), performansın (ışık, akustik, sahne, prova salonları gibi) arttırılması hedeflenirken kentin en önemli simgelerinden biri olma özelliğinin de ön planda tutulması, yenileme çalışmalarının en önemli kriterleri” diyor Gürkan. Yapıyı güçlendirme projelerindeki tespitler nedeniyle belli gecikmeler yaşandığını belirten Gürkan, Mayıs ayı içinde uygulama işi için ihaleye çıkılmasının planlandığını söylüyor.
Korhan Gümüş: “Bina enerji dostu bir hale gelecek”
İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Kentsel Uygulamalar Direktörü Korhan Gümüş ise projenin tahminlerinden de hızlı ilerlediğini ve 2010’a yetişeceğini düşündüğünü ifade ediyor. Gümüş, “AKM’nin görünümünde değişiklik olmayacak. Belki metallerin rengi ve malzeme teknolojisi değişecek. Bina enerji dostu bir hale gelecek” diyor.
Hem seyirci hem sanatçı açısından gelişen teknolojiyle birlikte yeni bir çehreye kavuşacağı iddia edilen AKM şu an bomboş. Fakat sanatın sesi duvarlara öyle bir sinmiş ki AKM’nin yanından geçerken bile gittiğiniz bir oyunun ya da konserin yankısını hissediyorsunuz.
Sahne
Dünyanın en hareketli sahnelerinden olan (sahnenin altındaki bölüm zeminden tavana kadar toplam 50 metre uzunluğunda) AKM Büyük Salon, hangi gösterilere ev sahipliği yapmadı ki? 1998’de Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında Pina Bausch’un “Cam Temizleyicisi” adlı eserinde, sahnenin iki yanındaki galeriler kullanılarak araya bir asma köprü yapıldı ve dansçılar bu köprünün üzerinden bisikletle geçti. İstanbul Devlet Opera ve Balesi’nin -ünlü İtalyan opera bestecisi Giuseppe Verdi’den bir başyapıt- “Aida” operasının dünya prömiyerini yaptığı aynı sahnede, 2003’te Tanztheater Wuppertal ile Pina Bausch’un birlikte gerçekleştirdiği özel proje “Nefes” isimli gösteri sergilenmişti. Bu gösteride Büyük Salon’un sahnesinin tavanındaki 8 tonluk bir depodan su akıtıldı ve yine sahnenin altına yerleştirilen bir pompayla zeminde bir su birikintisi oluşturuldu.
Deniz manzaralı bale prova odası
İstanbul Devlet Opera ve Balesi sanatçıları yıllarca İstanbul’un muhteşem Boğaziçi manzarasına karşı bale provası yaptı. Kim bilir belki de hiç bitmesini istemedikleri provalardı bunlar. Yenilenme projesinden sonra prova salonu bir alt kata taşınacak. Şehrin en güzel tepelerinden birindeki bu teras ise otoparktan asansörle doğrudan ulaşılabilecek bir restorana dönüşecek.
Soyunma odaları ve kulisler
Sahnenin arkasında, bizim göremediğimiz ama asıl heyecanın yaşandığı bu koridorlarda soyunma odaları ve kulisler dizili. Ayrıca İstanbul Devlet Opera ve Balesi, İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası, İstanbul Devlet Tiyatrosu müdürlükleri de buradaydı. Artık odalar bomboş, o günlere dair tek şey sökülmüş aynaların ve ışıkların bıraktığı izler. Kimler geçmedi ki bu kulislerden?
Vestiyer
AKM’nin kapılarından içeri adım atar atmaz karşımıza çıkan ve kalabalık oyunlarda önünde sıra beklenen vestiyer. Projede AKM’nin ayrı girişlerinin tek bir ana giriş olarak düzenlenmesi, bilet satış gişelerinin bina ile entegre olacak şekilde içeriye alınması planlanıyor.
Fuaye
Yaklaşık 1500 kişilik fuayede zaman zaman çeşitli kurumların sponsor olduğu kokteyller de yapılıyordu. Işıklı fuaye alanında sergideki sanatsal ürünler üzerine koyu sohbete dalan sanatseverler şu an bu salonda yok ama yeniden AKM’de gezecekleri sergileri dört gözle bekliyorlar. Ayrıca projede üst katlarda bir sanat galerisinin de yer alması planlanıyor.
AKM’deki Hayalet haberi 19 Nisan 2009 tarihinde Newsweek Türkiye dergisinde yayınlanmıştır.